De fles

Champagneflessen zijn heel dik en sterk. De druk in de fles kan tijdens het gisten hoog oplopen waardoor het glas ontploft. Vroeger gebeurde er veel ongevallen met exploderende flessen, vaak met dodelijke afloop. De druk in een fles champagne is 5 tot 6 bar, dat komt overeen met 5 kg per vierkante centimeter glas.

Een lege fles van 75cl weegt ongeveer 900 gram, dat betekent dat een karton van 6 volle flessen ongeveer 10 kilogram weegt. Het ideale formaat voor champagne is de magnum, deze heeft een inhoud van 1,5 liter. Hieronder vind je een overzicht van de andere formaten.

Klik op de fles voor meer info.

naam	liter
quart / piccolo	0,20
demi / fillette	0,375
bouteille / Champenoise	0,75
magnum	1,5
jéroboam	3
réhoboam	4,50
méthusalem	6
salmanazar	9
balthazar	12
nabuchodonosor	15
salomon	18
souverain	26,25
primat	27
melchizedec / midas	30

Het proces

De oogst

Meestal start de oogst ergens in september. De periode voor de pluk wordt ieder jaar opnieuw bepaald en duurt ongeveer 2 weken. De druiven worden tijdens het plukken beoordeeld: enkel de gezondste en rijpste druiven worden gebruikt.

Het persen

Na de pluk volgt het persen. Uit 40 kilogram druiven mag maximaal 25,5 liter sap worden getrokken. Voor een mooie kleur moet de druiven voorzichtig worden geperst. De eerste persing (cuvée) levert een verfijnde most op. De tweede persing (taille) geeft ruwer sap.

Eerste gisting

De eerste gisting of fermentatie gebeurt op vaten. Iedere druivensoort heeft zijn eigen vat. De natuurlijke suikers worden hierbij omgezet in alcohol. Het resultaat is een zure, stille wijn.

Assemblage

De assemblage start ongeveer een half jaar na de oogst. De verschillende stille wijnen worden gecombineerd en eventueel aangevuld met reserve uit voorgaande jaren.

Tweede gisting

Na de assemblage wordt een mengsel van gist, suiker en eventueel citroenzuur toegevoegd. De wijn wordt op flessen getrokken, afgesloten met een kroonkurk en opgeborgen in een frisse kelder. Hoe koeler de kelder, hoe kleiner de belletjes in de champagne zullen zijn. Alcohol en kooldioxide komen tijdens dit proces vrij, de mousserende wijn wordt geboren.

Rijpen

De champagne mag nu enkele jaren rijpen. Met de leeftijd wordt de zure smaak verzacht. De gist lost op, de complexe smaken ontstaan.

Remuage

Na het rijpen moeten de dode gistcellen worden verwijderd. De flessen worden in een hoek van 75 graden in een flessenrek geplaatst en iedere dag 1/8 rondgedraaid. De dode gistcellen komen hierdoor samen in de hals van de fles. De hoek van de fles wordt ook stelselmatig verhoogd tot die uiteindelijk helemaal ondersteboven hangt.

Dégorgement

Terwijl de fles ondersteboven hangt, wordt de flessenhals bevroren. De doden gistcellen vormen daardoor een prop. De kurk wordt van de fles gehaald en door de druk in de fles komt de prop naar buiten. Er blijft een heldere champagne over.

Dosage

De fles wordt opnieuw gevuld met een mengsel dat per champagnehuis verschilt: de liqueur d'expedition. Dit mengsel van reservewijn met eventueel rietsuiker en/of likeur zal de uiteindelijke smaak van de champagne bepalen. De definitieve kurk wordt samen met het muskulet op de hals gezet zodat de fles goed afgesloten blijft. Nu mag het etiket erop en kunnen de kartonnen dozen worden gevuld.

Dosage en smaaksoorten

De meest gebruikte druivensoorten in champagne zijn Chardonnay (witte druif), Pinot Noir (blauwe druif) en Pinot Meunier (blauwe druif). Blanc de blancs betekent witte wijn van witte druiven, Blanc de noirs betekent witte wijn van blauwe druiven.

De unieke smaak hangt af van de herkomst van de druiven, de verhouding tussen de gebruikte druivensoorten en het jaar van de oogst. Ook de hoeveelheid (rest)suiker per liter is heel bepalend. De Franse wet schrijft deze dosages voor:

Brut Nature: geen suiker toegevoegd, maximaal 3 gram restsuiker per liter
Extra Brut: minder dan 6 gram suiker per liter
Brut: minder dan 12 gram suiker per liter
Extra Sec: 12 tot 17 gram suiker per liter
Sec: 17 tot 33 gram suiker per liter
Demi-Sec: 33 tot 50 gram suiker per liter
Doux: meer dan 50 gram suiker per liter

Een Millésime wordt gemaakt van druiven uit hetzelfde oogstjaar, soms worden deze flessen ook gelabeld als Vintage. Een cuvée Prestige kan beschouwd worden als het topproduct van een champagnehuis.

Kweker, producent en firma

Kwekers telen druiven, producenten maken champagne en firma's brengen ze tot bij ons. Dit is de betekenis van veelvoorkomende labels:

NM Négociant-Manipulant: producent die druiven in bulk koopt van kwekers.
RM Récoltant-Manipulant: kweker die zowel druiven levert aan de Champagnehuizen als zijn druiven gebruikt om zijn eigen Champagne te maken.
CM Coopérative-Manipulant: coöperatie van kwekers die zowel druiven verkopen als Champagne maken onder een eigen label.
RC Récoltant-Coopérative: kweker die Champagne van een coöperatie verkoopt onder zijn eigen naam.
SR Société des Récoltants: firma van twee of meer kwekers, die grond delen en hun Champagne onder meer dan een merk in de markt zetten.
ND Négociant Distributeur: firma die Champagne levert die niet door hem is gemaakt.
MA Marque d’Acheteur: merknaam in eigendom van een koper (zoals een restaurant, supermarkt of wijnhandelaar).

Wist je dat?

Champagne is geen bewaarwijn. Het motto is: kopen en drinken. Jouw collectie wordt niet beter door ze jaren in de kelder op te slaan, integendeel. Er is geen gistingsproces meer in deze flessen, je laat de wijn best niet langer dan 2 jaar liggen. Champagnes die veel Pinot Meunier bevatten drink je best binnen de 9 maanden op. Bewaren doe je in het donker, de grootste vijand is UV-licht. Temperatuur heeft een minder grote invloed maar ideaal is een kelder van ongeveer 13°C.
Leg de flessen horizontaal bij het opslaan. Op deze manier blijft de kurk vochtig en sluit de fles beter af. Sommigen beweren echter dat rechtopstaande flessen langer parelen.
Wanneer je champagne vervoert, probeer de flessen dan haaks op de rijrichting te leggen. Goed om weten: een karton met 6 flessen van 75cl weegt ongeveer 10kg. Binnen Europa mag voor privégebruik per persoon 60 liter (= 80 flessen van 75cl) ingevoerd worden zonder invoerrechten te moeten betalen aan de douane. Bij overtreding is een douanier gemachtigd om een grote boete op te leggen en mogen zowel de goederen als het voertuig in beslag worden genomen.
De kurk knalt best niet van de fles als je veel bubbels in je glas wil overhouden. De kans dat de champagne uit de fles spuit bij een luide knal is ook zeer groot. Let trouwens ook op met die feestelijke knal: de stop haalt makkelijk een snelheid van 45km/u. Als de fles onder druk wordt gebracht door schudden, kan dat oplopen tot 65 km/u. De ijzerdraad rond de kurk maak je steeds los met 6 halve omwentelingen.
Champagne drink je met een temperatuur van 8 tot 12°C uit een tulpvormig glas, dan komt de smaak het beste tot zijn recht. Flûtes of coupes zijn misschien een lust voor het oog maar ze bevorderen in geen geval de smaakbeleving.
Alle druiven worden met de hand geplukt. Machinaal oogsten is verboden.
De duurste champagne is een fles Heidsieck Diamant Bleu uit 1907, enkele exemplaren gingen voor 206.250 euro onder de hamer. In 1998 werden 2.000 exemplaren van deze champagne opgediept uit een gezonken schip dat in 1916 door een Duitse torpedo in de Finse Golf tot zinken werd gebracht. Dankzij het koude zeewater bleef de champagne goed bewaard.
In de Champagnestreek liggen bijna 1 miljard flessen onder de grond opgeslagen in kelders ...

In champagne zit wijsheid, in water bacteriën